Frédéric Chavanne (1955-2023)

Lieve Pap,

Je hebt ons net verlaten, heel snel, op 68-jarige leeftijd. Je man, vader, broer en opa gaan allemaal tegelijk weg.

Voor mijn zus is het een pijler van haar leven die weggaat; deze vader met wie ze haar visie op de wereld confronteerde naarmate die duidelijker werd. Ze deelde met hem haar ontdekkingen, haar vragen, maar ook haar verdriet en vreugde. Hij adviseerde haar bij haar beslissingen.

Voor mij is jouw zoon het verlies van een vader aan wie ik trots de voltooiing van een opleiding, de validatie van een diploma, de landing van een baan, de toekenning van een diploma, de toename van mijn verantwoordelijkheden, dan uiteindelijk mijn huwelijk en de geboorte van een, twee, dan drie zonen zou aankondigen. Want al deze dingen zijn niets zonder de waardering van een vader.

Beste vader, dit droevige en pijnlijke moment brengt ons ertoe om het prachtige boek van uw leven door te nemen, dat ik vandaag vanuit drie invalshoeken wil bekijken: de man, de vader en zijn intellectuele nalatenschap.

De man.

U was een man met passie, voortdurend op zoek naar een betere wereld.

Beïnvloed door je vroege jaren in Marokko en doordrenkt van christelijk onderwijs, vond je je reden om te leven in de zorg voor anderen en het oplossen van conflicten.

We volgden veel van de ronde tafels die in Caux, Zwitserland, werden georganiseerd om wapenstilstanden in Afrika te bevorderen, wat ik vaak aan mijn omgeving uitlegde als parallelle diplomatie.

Je hebt ook hard gewerkt in Frankrijk om de minderheden die in dit land wonen samen te brengen, waar trots botst, maar explosieve resultaten oplevert als ze samen naar hun gemeenschappelijke verlossing worden geleid.

Als gelovig man en echte protestant las je elke week de Bijbel en droeg je jouw interpretaties bij aan de zondagse lunchdiscussies.

Jij was ook de man die ons huis in Versailles beheerde, de basis van onze jeugd, en die onze gezinsfinanciën met methodiek en nauwgezetheid beheerde.

Je was een man van principes.

We rookten niet. We dronken niet. We leerden dat geld geen gok was, maar dat je het moest verdienen.

Je wilde dat we zelf leerden denken. En daar slaagde je in.

De televisie stond alleen aan om een educatieve documentaire of een FHVM (een film met een hoge morele waarde) te laten zien.

De vader.

Natuurlijk ontsnapten je vaderlijke principes niet aan de aanvallen van onze tienerjaren.

Je methodische vasthouden aan onze lessen betekende dat ik een gecodeerd fonetisch alfabet moest uitvinden om mijn crib sheets op de muur achter je te plakken als je me ze liet opzeggen en je liet geloven dat ik ze geleerd had.

Je regelde het gebruik van walkmans en andere cd-spelers om onze oren niet te beschadigen. Je moest er meerdere bezitten om de regel te kunnen overtreden en altijd een oor openhouden voor de komst van autoriteit.

Je probeerde vaak de gespreksonderwerpen naar een dimensie van algemeen belang te tillen, maar je stuitte vaak op onze meer fundamentele problemen.

Je wilde niet dat we meer dan één keer uit gingen in het weekend, dus we renden soms weg door de keuken, en één of twee keer werden we over het tuinpad achtervolgd, voordat ik op de scooter van een medeplichtige ontsnapte.

Je vergaf ons al deze dingen en we hebben er achteraf samen om gelachen.

Dus ja, we stelden je principes op de proef, we verdraaiden ze, we probeerden het met of zonder, maar het grote effect werd bereikt omdat ons leven goed georganiseerd was.

Je bent altijd een liefhebbende vader geweest.

Ondanks onze afwijkingen en mislukkingen is je liefde altijd onvoorwaardelijk gebleven.

Ik herinner me dat je mijn rijbewijs hebt gered door een laatste overtreding voor me te maken.

Nadat ik gezakt was voor mijn eerste wervingsexamen voor de business school, weet ik nog dat je me er weer bovenop hebt geholpen. Je vond een wedstrijd en onderdak voor me naast een nieuwe school, moedigde me aan en kreeg me weer op de rails.

Later in mijn leven, toen onze meningen verschilden, luisterde je naar me en respecteerde je mijn standpunt.

En ik kan niet over de vader praten zonder de grootvader te noemen, waar je godzijdank de tijd voor had. Een liefhebbende opa, die een tedere band had met zijn drie zoontjes, vooral met Wandrille, die je altijd meenam op de fiets toen hij nog heel klein was, tot groot plezier van jullie allebei. En hij hield ervan om samen met jou in de tuin te werken.

Tot slot wil ik het hebben over

Je intellectuele erfgoed.

We zagen in jou een aantal kwaliteiten die we hebben leren waarderen in een snelle wereld. Ik noem er slechts vijf.

Visie

U leerde mij in mijn jonge jaren dat je naar de hoofdlijnen van een verklaring, een tekst of een les moet kijken om die goed over te brengen. En dat de algemene visie de hoofdthema's verbindt en betekenis geeft. Visie is ook de betekenis die je geeft aan een taak of missie en die je in staat stelt om mensen om je heen te verzamelen.

Een gevoel van verantwoordelijkheid

We speelden Monopoly en je leerde ons al hoe we met geld moesten omgaan, en later hoe we een boekhouding moesten bijhouden en een budget moesten opstellen, disciplines die vandaag de dag zo cruciaal zijn in ons volwassen leven.

Je leerde me hoe ik informatie moest verwerken en liet me zien hoe creativiteit en pragmatisme samen zorgen voor meer efficiëntie.

Passie

Met jou zagen we hoe ver we kunnen gaan als we gedreven worden door onze passie. En hoe zelfs slapeloosheid goed gebruikt kan worden.

Voor jou was dat het creëren van een betere wereld en onze banden als Fransen met Afrika en de Arabische wereld. Vanaf nu is het aan ons om onze passies te identificeren en ze, net als u, te richten op de meest veelbelovende onderwerpen.

Altruïsme

Zoals mama zegt, wist je hoe je jezelf in andermans schoenen moest verplaatsen. Je leerde ons op verschillende manieren te denken.

Op deze manier kunnen we relaties opbouwen met mensen uit alle culturen en uit alle lagen van de samenleving.

De kracht van vergeving

Vergeving, soms zo moeilijk om te geven, is als een sleutel die crises onschadelijk maakt. Ik moet toegeven dat ik dit zelf heb ervaren. Vergeving zaait vrede en vrede komt iedereen ten goede.

Tot slot wil ik het hebben over

De rijkdom van je laatste weken.

Wat een prachtige samenwerking tussen vader en zoon, wat een stichtelijke ervaring om de afgelopen weken onvermoeibaar aan je zijde te hebben gewerkt, tegen de klok, met een onbekende deadline, maar met het hoofd koel.

Zoals het hoort, heb je het afgelopen jaar je vertrek nauwgezet voorbereid, zodat wij het over konden nemen en ervoor konden zorgen dat mama nog vele gelukkige en vredige jaren zou hebben.

Door met je samen te werken realiseerde ik me dat je, ondanks je ogenschijnlijke kalmte, de rots in de familie was. Moge God me de kracht geven om het van je over te nemen.

Etienne Chavanne

Afscheidsdienst voor mijn vader Frédéric,

zaterdag 18 februari 2023